Konuya geçmeden önce bir şiir:
KİMDİM?
A’sâra sorarsan, beni söyler sana kimdi?
Bir başka denizdim, kürenin rub’u benimdi!..
Mermiler, alevler beni bir kal’a sanırdı,
Efserlerin enkazı uçar, dalgalanırdı…
Cevval atımın kanlı, kıvılcımlı izinde,
Bir umk idi aksim ebediyyet denizinde.
Çarpardı göğün kalbi hilâlin avucunda
Titrerdi yerin tâlii mermimin ucunda…
A’sâr elimin çizdiği mecradan akardı,
Üç kıt’ada mağrur atımın izleri vardı…
Fevkinde uçarken o neşîbin, bu firâzın
En şanlı buruşanına arzın
Tek bir nazarım berk-ı inayetti, keremdi
İklîli hediyyemdi, ekaalîmi hibemdi…
………
Dünyâ bilir iclâlimi, “ben böyle değildim!”
“Ben altı asırdan beri bir defa eğildim!.”
***
Osmanlı hakimiyeti ve himayesi altında kalmış ülkeler ve Osmanlı’ya bağlı kalma süreleri şu şekildedir:
Avrupa
Osmanlı İmparatorluğu, 17. yüzyılda Lehistan krallığını himaye altına alarak, Belarus, Letonya, Litvanya ve
Estonya topraklarına kadar olan bölgeyi himayesine almış, Baltık Denizi’ne kadar uzanmıştır. Fakat 30 yıl
içinde doğal sınırlarına yani Slovakya gerisine çekilmek zorunda kalmıştır.
1.Türkiye
2.Bulgaristan (545 yıl)
3.Yunanistan (363 yıl)(1458-1821)
4.Sırbistan (539 yıl)
5.Karadağ (539 yıl)
6.Bosna-Hersek (539 yıl)
7.Hırvatistan (539 yıl)
8.Makedonya (539 yıl)
9.Slovenya (250 yıl)
10.Romanya (490 yıl
11.Slovakya (20 yıl) Osmanlı adı:Uyvar
12.Macaristan (160 yıl)
13.Moldova (490 yıl)
14.Ukrayna (308 yıl)
15.Azerbaycan (25 yıl)
16.Gürcistan (400 yıl)
17.Ermenistan (20 yıl)
18.Güney Kıbrıs (293 yıl)
19.Kuzey Kıbrıs (293 yıl)
20.Rusya’nın güney toprakları (291 yıl)
21.Polonya (25 yıl)-himaye- Osmanlı adı: Lehistan
22.İtalya’nın güneydoğu kıyıları Otranto ve çevresi(20 yıl)
23.Arnavutluk (435 yıl)
24.Belarus (25 yıl) -himaye-
25.Litvanya (25 yıl)-himaye-
26.Letonya (25 yıl) -himaye-
27.Kosova (539 yıl)
28.Voyvodina (166 yıl) Osmanlı adı: Banat
Asya
29.Irak (402 yıl)
30.Suriye (402 yıl)
31.İsrail (402 yıl)
32.Filistin (402 yıl)
33.Ürdün (402 yıl)
34.Suudi Arabistan (399 yıl)
35.Yemen (401 yıl)
36.Umman (400 yıl)
37.Birleşik Arap Emirlikleri (400 yıl)
38.Katar (400 yıl)
39.Bahreyn (400 yıl)
40.Kuveyt (381 yıl)
41.İran’ın batı toprakları (30 yıl)
42.Lübnan (402 yıl)
Afrika
43.Mısır (459 yıl)
44.Libya (394 yıl) Osmanlı adı:Trablusgarp
45.Tunus (308 yıl)
46.Cezayir (313 yıl)
47.Sudan (397 yıl) Osmanlı adı: Nübye
48.Eritre (350 yıl) Osmanlı adı: Habeş
49.Cibuti (350 yıl)
50.Somali (350 yıl) Osmanlı adı: Zeyla
51.Kenya sahilleri (350 yıl)
52.Tanzanya sahilleri (250 yıl)
53.Çad’ın kuzey bölgeleri (313 yıl) Osmanlı adı: Reşade
54.Nijer’in bir kısmı (300 yıl) Osmanlı adı: Kavar
55.Mozambik’in kuzey toprakları(150 yıl)
56.Fas (250 yıl) -himaye-
57.Batı Sahra (250 yıl) -himaye-
58.Moritanya (250 yıl) -himaye-
59.Mali (300 yıl) Osmanlı adı: Gat kazası
60.Senegal (300 yıl)
61.Gambiya (300 yıl)
62.Gine Bissau (300 yıl)
63.Gine (300 yıl)
64.Etiyopya’nın bir kısmı (350 yıl) Osmanlı adı: Habeş
Hilafeten bağlı yerler
65.Hindistan Müslümanları -Pakistan-
66.Doğu Hindistan Müslümanları -Bangladeş-
67.Singapur
68.Malezya
69.Endonezya
70.Türkistan Hanlıkları
71.Nijerya
72.Kamerun
Osmanlı Donanması’nın değişik sürelerde bulunduğu ülkeler
73.Fransa
74.İspanya
75.İngiltere
76.Monako
77.Hollanda
78.Norveç
79.İzlanda
80.İrlanda
81.Cebelitarık
82.Danimarka
83.İskoçya
84.Myanmar
85.Japonya
Osmanlı Ordusu’nun değişik sürelerde bulunduğu ülkeler
86.Almanya
87.Liechtenstein
88.San Marino
89. Çek Cumhuriyeti
***
KAYNAKLAR:
KİTAPLAR Ahmet KAVAS, Geçmişten Günümüze Afrika, İstanbul 2005, 202 s. Ahmet KAVAS, Osmanlı-Afrika
İlişkileri, TASAM Yayınları, İstanbul 2006, 224 s. Numan HAZAR, Küreselleşme Sürecinde Türkiye – Afrika
İlişkileri, Yeni Türkiye Yayınları; 14X21, 136 sayfa, Türkçe, K.Kapak. ISBN No: 9756782803 Hatice Uğur,
Osmanlı Afrikası’nda Bir Sultanlık: Zengibar, İstanbul: Küre Yayınları, 2005.
http://www.kureyayinlari.com/Icindekiler.aspx?KID=23 Türkiye Gazetesi Osmanlı İmparatorluğu Ansiklopedisi
1970 Hayat Ansiklopedisi Erhan Afyoncu Sorularla Osmanlı İmparatorluğu İlber Ortaylı Osmanlılar
DERGİLER Ahmet KAVAS makaleleri; “Osmanlı Devleti’nin Afrika Kıtasında Hakimiyeti ve Nüfuzu”, Yeni
Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı, I, 421-430 (2000). Aynı makalenin İngilizce tercümesi. “The Dominance
and Influence of the Ottoman Empire on the African Continent”, The Great Ottoman, Turkish Civilisation,
Ankara 2000, I, s.248-258. “Osmanlı Devleti’nin Müslüman Harar Emirliğiyle Münasebetleri ve Hrıstiyan
Habeşistan (Etiyopya) İmparatorluğu İle Yakınlaşmasına Etkisi”, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof.
Dr. Nejat GÖYÜNÇ, Sota-Yeni Türkiye Yayınları, Haarlem-Ankara 2001, s.443-464. “Afrika’da Türkler’in
Hakimiyeti ve Kurdukları Devletler”, Yeni Türkiye Dergisi Türkler Özel Sayısı, Ankara 2002, IX, s. 575-588.
“İki Kardeşe Bir Kitap: Trablusgarp. Mehmed Nuri ve Mahmud (Naci) Beylerin Hayatları”, Müteferrika, 16,111-
127 (Güz 1999-2). “Büyük Sahra’da Gat Kazasının Kurulması ve Osmanlı Tevarik Münasebetleri”, İslam
Araştırmaları Dergisi, 3, 171-196 (1999). “Osmanlı-Tîbû Münasebetleri: Büyük Sahra’da Reşâde (Çad) ve
Kavar (Nijer) Kazalarının Kurulması”, İslam Araştırmaları Dergisi, 4, 69-104 (2000). “Fransa’nın Kuzey ve
Bati Afrika’da Uyguladığı İslam Siyaseti: Sultan Reşad’ın Yayınladığı Cihad Çağrısının Reddi Meselesi”, Dini
Araştırmalar, 6, 23-50 (Nisan 2000). “Afrika’nın Sömürgeleştirilmesi Öncesinde Rabih b. Fazlullah’ın Kurduğu
Son Biladu’s-Sudan Devleti ve Fransa’yla Mücadelesi”, Osmanlı Araştırmaları, XX, 9-35, (2000). “Kuzey
Afrika’da Bir Osmanlı Nesli: Kuloğulları”, Osmanlı Araştırmaları, sayı XXI, yıl 2001, s.31-68. “Doğu Afrika
Sahilinde Osmanlı Hakimiyeti: Kuzey Somali’de Zeyla İskelesinin Konumu (1265-1334/1849-1916), İslam
Araştırmaları Dergisi, sayı: 5, 2001, s.109-134. “Türk Akademik Araştırmalarında Fakir Bir Alan: Osmanlı
Afrikası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (Talid), Cilt:1, Sayı: 2, 2003, Bilim ve Sanat Vakfı Türkiye
Araştırmaları Merkezi, İstanbul, s.513-528. “Türk Dış Siyasetinin Yeni Açılımı: Afrika”, Stratejik Öngörü,
sayı:5, yıl: 2005, s.101-114. “Türkiye-Libya İlişkileri”, Stratejik Öngörü, sayı:6, yıl: 2005, s.46-56.
KONGRELER Osmanlı Afrikası araştırmacısı ve bilim adamı Doç.Dr. Ahmet KAVAS’ın Kongreleri: “L’activití©
des Turcs au Tchad et au Niger de 1850 í 1913”, La civilisation islamique en Afrique de l’Ouest –
Communications du Symposium International, 27-30 Dí©cembre 1996, Dakar, Sí©ní©gal, s.283-299.
“Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da Yerli Halkla Münasebetleri”, Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim
Milletlerarası Kongresi, İstanbul, 12-15 Nisan 1999. “La mí©dersa moderne au Mali”, L’Islam politique en
Afrique subsaharienne, Universití© Paris 7 / Denis Diderot ve CNRS, 28-29 Ekim 2002, Paris-Fransa. “XXI.
Yüzyılda Afrika Havzası”, XXI. Yüzyılda İslam Dünyası ve Türkiye, Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı,
İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV), 28-30 Mart 2003 – İstanbul, İstanbul 2003, ss. 205-220. L’attitude des
Ottomans en face du colonialisme europí©enne en Afrique de l’Est”, The International Symposium on Islamic
Civilisation in Eastern Africa, 15-17 Aralık 2003, Kampala-Uganda. (7 sayfa) “Afrika’da Sömürgeciliğin XIX.
Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar Kurulamamasında Osmanlı Devleti’nin Rolü”, I. Uluslararası Türk-Afrika
Kongresi, 23-24 Kasım 2005, İstanbul-Grand Cevahir Kongre Merkezi. I. Uluslararası Türk-Afrika Kongresi
Sonuç Raporu/The 1est International Turkish-African Congress Final Repport, TASAM-Türkasya Stratejik
Araştırmalar Merkezi, Stratejik Rapor No:8, Aralık 2005, 24 s.
ALINTI: turkcebilgi.com